Delinquente problematische druggebruikers hebben sinds eind jaren tachtig van de vorige eeuw de mogelijkheid om gebruik te maken van zorg als alternatief voor vervolging of gevangenisstraf. In ruil voor de keuze voor een zorgtraject wordt de vervolging of gevangenisstraf opgeschort, onder voorwaarden die door justitie worden gesteld. Bij het doorbreken van de voorwaarden dreigt tenuitvoerlegging van de straf. Het gaat hier dus om zorg met een juridische ‘stok achter de deur’: ‘zorg onder drang’. Er zijn verschillende juridische varianten van drang, die tijdens de strafrechtelijke vervolging en tijdens detentie kunnen worden toegepast. Zorg onder drang is een complex proces, waarbij personen uit het strafrechtelijk systeem en de zorg met eigen perspectieven en op verschillende momenten betrokken zijn. De justitiële drang kan gebruikers over de drempel van de zorg heen ‘duwen’. Zorg onder drang leidt tot betere resultaten in termen van vermindering van het probleemgebruik en de criminaliteit en verbetering van de leefsituatie dan gevangenisstraf. Als aanvulling op een detentie waarin al zorg gegeven is, geeft zorg onder drang daarna een extra effect.
